تاریخچه چرم در جهان و نقش چرم در ادوار مختلف

در این مقاله از چرم بلاگ به طور مختصر به بررسی تاریخ چرم در جهان می‌پردازیم.

چرم یک ماده بسیار شگفت‌انگیز است که در طول تاریخ از آن برای تولید لباس و ساخت ابزار استفاده شده است. روش‌های قدیمی مورد استفاده برای تولید چرم و همچنین ابزارها و مهارت‌های مرتبط با آن، بسیار مشابه چیزی است که امروز به کار می‌رود. ردپای چرم‌سازی را می‌توان در طول تاریخ و در سراسر جهان مشاهده کرد.

تاریخچه چرم به حدود چهارصد هزار سال قبل به هاکسن انگلستان برمی‌گردد. رد تکامل چرم و سیر تاریخی صنایع چرمی را می‌توان در سراسر جهان و طی دوران عصر حجر، عصر برنز، عصر آهن، عهد باستان، قرون وسطی، رنسانس، انقلاب صنعتی و در دوران حاضر پیدا کرد.

طی هر دوره در تاریخ، فرهنگ‌های سراسر جهان کاربردهای ارزشمندی برای استفاده از چرم در زندگی روزمره خود یافته‌اند. در ادامه این مقاله به شرح این موضوع می‌پردازیم.

تاریخچه چرم و محصولات چرمی

هزاران سال است که چرم به عنوان یک ماده محافظ و کاربردی مورد استفاده قرار می‌گیرد. بشر تا آنجا که توانسته از پوست حیوانات برای ساخت لباس و ابزارهایی برای زندگی راحت‌تر و بهتر استفاده کرده است. برای مثال کفش‌های چرمی، امکان پیاده‌روی و راه رفتن راحت‌تر و ایمن‌تر را فراهم می‌ساختند.

بشر در گذشته، پوست حیواناتی مانند خرس که به اندازه کافی بزرگ هستند را به لباس تبدیل کرده است. در آب و هوای سردتر، از خز بالای چرم برای ایجاد گرمای بسیار خوب و در آب و هوای گرمتر نیز از پوست حیوانات برای ایجاد سایه و خنک ماندن استفاده کرده است. چرم‌ سازی عمدتا بر مبنا و اساس کاربری و کارآیی جهت گرفته است.

با تکامل انسان و شکل‌‌گیری جوامع و تمدن‌ها، استفاده از چرم نیز افزایش یافته است. کاربری چرم در گذر زمان به ساخت زره‌های چرمی، چکمه‌ها، کیف‌های بنددار، سیاه چادر، سطوح نوشتاری، افسار و زیورآلات تبدیل شده است. در برخی از فرهنگ‌ها، چرم به عنوان نمادی برای طبقه ثروتمند جامعه دیده می‌شود. محصولات چرمی در گذر زمان علاوه بر کارآیی به لحاظ جنبه‌های بصری نیز مورد توجه قرار داشته‌اند.

تکامل چرم

در گذر زمان چرم و محصولات چرمی به عنصر مهمی در زندگی بشر تبدیل شده‌اند. روش و ابزارهای تولید انبوه کفش، دستکش، کت و کاپشن، کیف و اکسسوری‌های چرمی به طور گسترده‌ای در دسترس قرار گرفت. امروزه چرم‌سازی و تولید محصولات چرمی یک صنعت تکامل یافته است. این صنعت یک زنجیره تامین مواد اولیه دارد و به همان اندازه نیز مصرف‌کنندگان در سراسر جهان محصولات چرمی را خریداری و استفاده می‌نمایند.

تقاضا در صنعت چرم به حدی زیاد است که حتی محصولات تولید شده با چرم مصنوعی (چرم تهیه شده از پلاستیک و دیگر مشتقات) نیز محبوب هستند. همچنین ارزان‌تر بودن محصولات چرم مصنوعی می‌تواند یکی از دلایل و شاید مهمترین دلیل محبوبیت این محصولات باشد.

بررسی اینکه چگونه صنعت چرم روزبه‌روز در گذر زمان تکامل یافته بسیار جالب و قابل توجه است.

تاریخچه چرم در عصر حجر (پیش از تاریخ تا سه هزار سال قبل از میلاد)

عصر سنگی یکی از طولانی‌ترین دوره‌های تاریخ معاصر است و میلیون‌ها سال را در برمی‌گیرد. طی این دوران و در حدود چهارصد هزار سال پیش، شواهدی از چرم‌کاری و تولد صنایع چرمی اولیه به دست آمده است.

اولین ابزارهای سنگی شناخته شده به حدود 3.5 میلیون سال قبل برمی‌گردد. این ابزارها تکه سنگ‌هایی بودند که از آنها برای بریدن استفاده شده است. این ابزارهای سنگی برای جداسازی، تمیز کردن و دباغی پوست به کار رفته‌اند. با این وجود شواهد مربوط به قدیمی‌ترین ابزارهای مخصوص چرم‌کاری به چهارصد هزار سال قبل برمی‌گردند.

اولین ابزارهای چرمی

ابزار کاردَک‌های باستانی در منطقه هاکسن امروزی در انگلستان یافت شده‌اند. محققان هنگام بررسی میکروسکوپی تیغه‌های این کاردک‌ها دریافتند که احتمالا به طور خاصی برای برش پوست به کار رفته‌اند. با استفاده از این کاردک‌ها، پوست را برای مراحل دباغی آماده می‌کردند. اگر به یافته‌های به دست آمده از چند صد هزار تا حدود 82 هزار سال قبل نگاهی بندازیم، سوزن‌های استخوانی به دست آمده در آفریقای جنوبی را خواهیم دید. این سوزن‌ها نسبت به سوزن‌های خیاطی بزرگتر بوده و از آنها برای سوراخ کردن پوست و چرم استفاده کرده‌اند. در این دوران برای ساخت لباس و سرپناه، پوست و خز را به هم متصل می‌کرده‌اند.

اولین اقلام چرمی رایج مورد استفاده

حدود سی‌وسه هزار سال قبل از میلاد، اولین سوزن‌های خیاطی با سوراخ‌هایی برای رد کردن نخ یا چیزی مشابه در سیبری یافت شدند. بشر با استفاده از این سوزن‌ها می‌توانست چرم را سوراخ کرده و نخ را از آن گذر دهد؛ احتمال می‌رود که استفاده از چرم در زندگی روزمره از اینجا شروع شده باشد. اقلام چرمی جدید در این دوران در صورت نیاز تعمیر می‌شده و براساس نیاز بشر برای کاربردهای جدید تکامل یافتند.

برخی از قدیمی‌ترین روش‌های دباغی چرم حدود پنج هزار سال قبل از میلاد در سومر (عراق امروزی) ابداع شده‌اند. قدیمی‌ترین کفش چرمی (با بندهای چرمی) مربوط به 3500 سال قبل از میلاد در ارمنستان کشف شده است. حدود 3100 سال قبل از میلاد در مصر باستان برای ساخت افسار اسب و اتصالات ارابه‌ها از چرم استفاده کرده‌اند.

تاریخچه چرم در عصر برنز (3000 تا 1200 سال قبل از میلاد)

ابزارهای سنگی (از جمله ابزارهای چرم‌کاری) همچنان در عصر برنز نیز محبوب بوده و مورد استفاده قرار می‌گرفتند. با اینحال پیشرفت فناوری و همچنین توسعه ابزارها منجر به آغاز حرکتی در جهت تخصص و تجارت گردید. گروهی با بکارگیری دانش و ابزار می‌توانستند کالا و محصولات مشخصی را به خوبی تولید کنند (مانند کشاورزان) و سپس محصولات خود را با گروه دیگری (که آنها هم به واسطه دانش، توانایی کالای دیگری را تولید می‌کردند) مبادله نمایند.

با پیشرفت بشر و افزایش تجارت، تحول گسترده‌ای در دباغی پوست ایجاد شد. همراه با پیشرفت دباغی، پیشرفت‌هایی نیز در صنایع چرم شکل گرفت. در این دوران از چرم برای تولید کالاهای بسیاری از جمله کفش، شنل، کلاه، محافظ بازو (برای استفاده هنگام تیراندازی با کمان)، سپر و سرپناه استفاده می‌شد.

یکی از محصولات چرمی کشف شده در این دوران مربوط به 1300 سال قبل از میلاد است. این کفش از یک تکه چرم به همراه سوراخ‌هایی برای بند کفش ساخته شده و قسمت پشت کفش به شکل منحنی که مچ پا را دربرمی‌گیرد همچنان به همان صورت باقی مانده بود. با توجه به این کفش مشخص گردید که برای از بین بردن موی پوست از ابزاری استفاده شده که چرمی با سطح صاف را ایجاد می‌کند و برای پرداخت سطح چرم نیز از شانه‌ای (احتمالا از جنس استخوان) استفاده شده است. این کشف نشان داد که در این دوران پیشرفت‌های بزرگی در صنعت چرم‌سازی رخ داده است.

تاریخچه چرم در عصر آهن (1200 تا 550 سال قبل از میلاد)

در عصر آهن شاهد رشد مداوم جوامع و جمعیت هستیم. در این دوران کشاورزی پیشرفته‎تر شد، همین امر امکان تولید غذای بیشتر را فراهم نمود و رفاه خانواده‌ها نیز افزایش یافت. در همین راستا و با افزایش جمعیت، نیاز به کالاهای چرمی نیز روزبه‌روز بیشتر شد.

در این دوران شهرها بزرگتر شدند، مردم اوقات فراغت بیشتری داشتند و استفاده از لباس‌های متنوع افزایش یافت. در این دوران کفش‌ها و صندل‌های چرمی و همچنین کمربند، شنل و حتی زیورآلات نیز بسیار محبوب بودند.

گرچه چرم در گذر زمان و با قرار گرفتن در شرایط نامناسب پوسیده می‌شود و از بین می‌رود، ولی با اینحال یک نمونه بازوبند چرمی کشف شده متعلق به عصر آهن وجود دارد. این بازوبند چرمی بر بازوی پیرمرد کروگان در سال 2003 در ایرلند کشف گردید.

این بازوبند چرمی از بندهای چرمی بهم بافته شده با پایه‌های برنزی تشکیل شده که عملکرد تزئینی داشته است. این کشف استفاده از صنایع چرمی در هزاران سال پیش را به خوبی نشان می‌دهد. کاملا مشخص است که در آن دوران نیز صنعت چرم در حال تکامل بوده است.

تاریخچه چرم در هند باستان (3000 تا 600 سال قبل از میلاد)

فرهنگ هند غرق در تاریخ است و با تاریخ جهان گره خورده است. چرم در هند باستان ارزش زیادی داشته است. متون قدیمی مقدس هندو به زبان سانسکریت نوشته شده و کتاب‌هایی با عنوان “ودا” هستند.

حدود 3000 سال قبل از میلاد در کتاب ریگ ودا به کالاهای ساخته شده از چرم اشاره شده است. این اقلام شامل بطری‌ها و مشک‌ها هستند. سایر منابع ادبی آن دوره به محصولات رایج چرمی مورد استفاده در زندگی روزمره به ویژه نوارها، تسمه‌ها و طناب‌های چرمی نیز اشاره دارند. یافته‌ها نشان می‌دهند که چرم در این دوره بسیار با ارزش و کاربردی بوده است.

تاریخچه چرم در مصر باستان (2700 تا 350 سال قبل از میلاد)

مصریان باستان با توجه به اینکه در ناحیه آب و هوایی گرم زندگی می‌کردند، به طور معمول لباس‌های سبک می‌پوشیدند. اکسسوری‌های چرم در آن دوران بسیار رایج بودند، گرچه بیشتر توسط افراد ثروتمند با موقعیت‌های اجتماعی بالا کاربرد داشتند. به عنوان مثال بیشتر افراد ثروتمند از صندل‌های چرمی استفاده می‌کردند و سایر افرادی که از طبقه ثروتمندان نبودند، صندل‌های ساخته شده با پاپیروس را می‌پوشیدند.

البته در این دوره چرم کاربردهای دیگری نیز داشته است. افسار و اتصالات ارابه‌ها از چرم‌های بسیار محکمی ساخته شدند. کار کردن در این زمینه از محصولات چرمی (کالاهای چرمی مورد نیاز برای تجهیزات ارابه‌ها و کالسکه‌های مسافرتی و همچنین سوارکاری) تاحدی به دانش دباغی و مهارت برش/دوخت نیاز داشت.

زیورآلات چرمی نیز برای افراد ثروتمند موجود بود. یک کاربرد بسیار جالب توجه از چرم، استفاده از آن به عنوان سطوح نوشتاری است. نمونه‌هایی یافت شده که در آن از چرم برای خلق نسخه‌های خطی مصری استفاده شده است. این نسخه‌های خطی، رول‌های چرمی و بلندی هستند که وقتی آنها را باز کنند تصاویر و کلماتی که بازتاب‌دهنده زندگی و فرهنگ آن زمان است را نشان می‌دهند. در واقع این نسخه‌های خطی را می‌توان به عنوان یک کتاب رولی قدیمی در نظر گرفت.

برخی تحقیقات نشان می‌دهد مصر منشاء برخی فرآیندهای دباغی چرم با پایه گیاهی است. در این دوره شاهد استفاده گسترده و تخصصی‌تر از چرم هستیم. شواهد به دست آمده در این دوره بسیار زیاد است و به تحقیقات در این زمینه کمک شایانی می‌کند.

تاریخچه چرم در چین باستان (1600 تا 200 قبل از میلاد)

چین از دیرباز یک تمدن بسیار پیشرفته بوده است. تاریخچه چین و به واسطه آن تاریخچه چرم در چین به هزاران سال پیش برمی‌گردد. همچون سایر فرهنگ‌ها در آن دوران در سراسر جهان، چین نیز برای ساخت اقلام پوششی همچون کفش از چرم استفاده کرده و بعدتر برای ساخت چکمه و پوتین نیز از آن بهره برده است.

زره‌های چرمی ساخته شده در چین در این دوران از جمله کالاهای مهم این دوره بوده است. پیشه‌وران چرم در آن دوران به منظور محافظت از نیروها در میدان نبرد و ایجاد نوع برتری بر حریف، زره‌های چرمی بسیار با کیفیت را به طرز ماهرانه‌ای برای جنگجویان می‌ساختند.

زره‌های چرمی در این دوران معمولا از پوست گاو و به صورت سفارشی و متناسب با سایز پوشنده‌ها ساخته می‌شد. البته نمونه‌های دیگری از زره‌های چرمی ساخته شده از پوست کرگدن و گاومیش و همچنین محصولات چرمی دیگری نیز از این دوره موجود است.

این زره‌های چرمی شامل پوششِ محافظ و کلاهخود نیز بودند. در این دوره حتی زره‌های چرمی برای اسب‌ها نیز ساخته شده و در جنگ‌ها از سواره‌ها و اسب‌ها به طور کامل محافظت کرده است. در این دوره در چین برای ساخت زره جنگجویان و اسب‌های آنها، از مقادیر زیاد و قابل توجهی چرم استفاده شده است.

تاریخچه چرم در یونان باستان (800 تا 200 سال قبل از میلاد)

شهروندان یونان اغلب در آب و هوای گرم زندگی کرده‌اند. لباس اصلی آنها به طور معمول از جنس کتانِ سَبُک بوده است. آنها اغلب کفش نمی‌پوشیدند و گاهی در صورت نیاز صندل‌های چرمی توری می‌پوشیدند؛ این صندل‌های چرمی به خوبی از پاها در برابر محیط محافظت می‌کرد.

تصور می‌شود که فرآیند دباغی گیاهی توسط یونانیان توسعه یافته ولی آغاز آن توسط مصریان بوده است. بعدها هم رومیان اقدامات مشابهی را انجام دادند. در دباغی “گیاهی” برای پرداخت چرم از جوهر مازو استفاده می‌شود. جوهر مازو از مشتقات طبیعی گیاهان و پوست درخت به دست می‌آید.

یونانی‌ها از چرم برای ساخت اقلام مختلفی از جمله صندل، سپر، لباس‌های محافظ (مثل پیشبند) و کیف (برای حمل وسایل) استفاده کردند. ارابه‌ها، سایر تجهیزات نظامی و واحدهای سواره نظام دارای تسمه و تکیه‌گاه‌های چرمی بودند. همچنین در برخی از تجهیزات دریانوردی هم از چرم استفاده شده است. در برخی موارد هم برای ساخت لباس‌های ورزشی و به منظور حمایت بیشتر بدن ورزشکاران از چرم استفاده شده البته چندان متداول نبوده است.

تاریخ چرم در روم باستان (750 تا 500 سال قبل از میلاد)

با توجه به اینکه روم باستان یکی از پیچیده‌ترین و پیشرفته‌ترین تمدن‌های تاریخ به شمار می‌رود، مطمئنا صنعت چرم نیز در آن وجود داشته است. در این مقطع زمانی در روم باستان، ساختار اجتماعی بسیار کارآمد بوده و امکان تولید انبوه اقلام مختلف (از جمله غذا، پوشاک و لوازم شخصی) وجود داشته است.

پوست مورد نیاز برای تبدیل به چرم معمولا از قصاب‌هایی که حیوانات را به منظور مصارف غذایی و دیگر بخش‌های ارزشمند مثلا عاج فرآوری می‌کردند، به دست می‌آمد. رومی‌ها علاوه بر دباغی گیاهی از روش دیگری با عنوان دباغی زاجی نیز استفاده می‌کردند. زاج یک ترکیب نمکی است که به نرم شدن چرم و رنگ‌زنی آن کمک می‌نماید.

دباغی زاجی از اینجا رواج پیدا کرد و تا امروزه نیز کاربرد دارد. در دباغی زاجی می‌توان چرم را به رنگ‌های روشن که جذابیت بصری بیشتری هم دارند درآورد. با افزایش جمعیت شهرها و ایجاد صنایع، کم‌کم محل کار و زندگی افراد از یکدیگر جدا شدند.

فرآیند دباغی چرم به ویژه در روم باستان بوی ناخوشایندی ایجاد می‌کرد. به همین دلیل و برای حفظ استانداردهای زندگی سالم، اغلب دباغ‌خانه‌ها را در فاصله‌ای دور از محل زندگی و خانه‌ها بنا می‌کردند.

کالاهای چرمی در ارتش روم باستان به وفور مورد استفاده قرار می‌گرفت. از چرم برای ساخت افسار اسب‌ها، تسمه‌های ارابه‌ها و همچنین کمربند، صندل، چکمه و تجهیزات برای سربازان استفاده می‌شد. در امپراتوری روم باستان چرم یک متریال بسیار رایج و کاربردی بوده است.

تاریخچه چرم در دوران تاریک (500 تا 800 پس از میلاد)

در دوران تاریک شاهد پیشرفت در صنعت چرم‌سازی هستیم. در این دوره چرم برای اهداف بیشتری مورد استفاده قرار گرفت و مهارت‌های مرتبط با چرم‌سازی نیز بهبود یافتند.

کفش‌ها به لحاظ طراحی بسته‌تر و از چند تکه چرم ساخته شدند (یک زیره و یک رویه که بهم دوخته می‌شد). قبل از آن طراحی بسیاری از کفش‌های چرمی یک تکه چرم بود و با بند به دور پا بسته می‌شد.

کیف و بندهای چرمی با سایزهای مختلف در این دوره رواج داشت. مطالعات نشان می‌دهد که در این دوره از چرم برای ساخت صندلی نیز استفاده شده است. برای اینکار معمولا از یک متریال نرم با روکش چرم استفاده می‌کردند و بدین ترتیب سطحی با دوام و راحت برای استراحت کردن داشتند.

تاریخچه چرم در عصر وایکینگ‌ها (800 تا 1000 پس از میلاد)

وایکینگ‌ها به طور گسترده‌ای از چرم استفاده می‌کردند. گرچه در این دوره برای ساخت لباس، پشم کاربرد بسیار بیشتری داشته، ولی آنها همچنان برای ساخت پاپوش و برخی لوازم جانبی از چرم استفاده می‌کردند. استایل کفش‌ها در این دوره بسیار متنوع بود. کفش‌ها در اندازه‌های مختلف و متناسب با پا و همچنین با ظاهری متفاوت عرضه می‌شدند.

تنوع کفش‌های این دوره تا حدی بود که سطوح مختلفی حفاظت از پا را ارائه می‌کردند. برای مثال در این دوره چکمه‌های ساق بلند و نیم بوت بسیار محبوب بودند. در این دوره بندهای چرمی را به دور پاپوش‌ها می‌پیچیدند و به محکم شدن آنها در جای خود کمک می‌کردند.

همچنین وایکینگ‌ها برای ساخت کلاه به منظور محافظت و گرم نگه داشتن سر، ساخت کمربند و همچنین ساخت انواع کیف و کیسه‌هایی جهت نگهداری لوازم مورد نیاز از چرم استفاده می‌کردند.

همانطور که در تمدن‌های دیگر می‌بینیم، چرم در مصارف نظامی و حفاظتی جایگاه ویژه‌ای داشته است. وایکینگ‌ها نیز برای ساخت سپر، غلاف شمشیر و چاقو، قلاب سنگ، تسمه، کلاهخود، زین و لباس‌های حفاظتی از چرم استفاده می‌کردند.

در عصر وایکینگ‌ها برای سربازان زره‌های چرمی تهیه می‌شد. این زره‌های چرمی نسبت به سایر لباس‌های جنگی استاندارد بالاتری داشتند ولی برای همه سربازان در دسترس نبود.

تاریخچه چرم در قرون وسطی (1000 تا 1300 بعد از میلاد مسیح)

استفاده از محصولات چرمی و محبوبیت چرم در قرون وسطی به رشد خود ادامه داد. در این دوره شاهد تکامل چرم‌کاری (ابزارها، مهارت‌های برش و رنگ‌زنی چرم) هستیم.

در قرون وسطی می‌توانیم آثار تکه‌دوزی‌های چرمی را ببینیم که در آن اقلام مختلفی به دلایل کاربردی و تزیینی با چرم پیوند خورده‌اند. در این دوره و همزمان با پیشرفت صنعت چرم، پیشرفت‌هایی در وسایل دوخت و نخ‌ها مشاهده می‌کنیم. در این زمان از موی گراز وحشی به عنوان سوزن استفاده شده است. موی گراز وحشی ضخیم، منعطف و محکم است و از مواد چرمی عبور می‌کند. در واقع آنها تکه‌های چرم را با بستن نخ به موی گراز وحشی، می‌دوختند.

مطالعه تاریخچه چرم در قرن یازدهم تنها به چرم محدود نمی‌شود. در این دوره برای ساخت محصولات چرمی که بیشتر محبوب باشند از انواع ریسمان‌ها و ابزارهای فلزی استفاده کرده‌اند. این ابزارها شامل وسایلی برای علامت‌گذاری و سوراخ کردن چرم بوده است.

علاوه بر اینها در قرون وسطی شاهد روند رشد محبوبیت بصری محصولات چرمی هستیم. کفش مدل کراکوف در این دوره طراحی گردید. کفش کراکوف در قسمت پنجه بسیار باریک و بلند بوده و منحنی شکل نیز می‌باشد. شاید امروزه با نگاه کردن به این کفش‌ها برخی آنها را عجیب و غریب و شاید هم خنده‌دار بدانند، اما خوب است بدانیم که در آن دوران این مدل کفش اهمیت ویژه داشته و در موقعیت‌های اجتماعی خاص از آنها استفاده می‌کرده‌‌‌اند. هر چه پنجه کفش شخصی بلندتر و انحنای بیشتری داشته باشد نشان دهنده این بوده که آن شخص از طبقه اجتماعی بالاتری است. طول پنجه کفش کروکوف در خانواده‌های سلطنتی چندین فوت طول داشته و چرم زیادی در آن بکار ‌رفته است.

همچنین اصناف تجارت چرم نیز در این دوره شکل گرفتند. دباغی، پرداخت، رنگ‌زنی، استفاده از ابزارهای تخصصی چرم و کار با چرم در این دوره به دانش نسبتا زیادی در این زمینه نیاز داشته است.

ایجاد روشی برای نگهداری اطلاعات و دانش چرم‌سازی  و چرم‌کاری امری مهم تلقی می‌شد. ثبت اطلاعات و دانش مرتبط با صنعت چرم در این دوره به انتقال این حرفه به نسل‌های بعدی کمک شایانی نمود.

تاریخچه چرم در دوران رنسانس (1300 تا 1650 پس از میلاد مسیح)

رنسانس رشد فکری گسترده‌ای را در سراسر جهان پدید آورد که منشاء آن هم از ایتالیا بود. در این دوره استفاده از چرم، صنایع دستی و ابزارآلات در همه زمینه‌ها گسترش یافت. پیشه چرم‌سازی و چرم‌کاری در این دوره تحت تاثیر شکل محصولات، ایده‌هایی با مفاهیم جدید و متریال‌ها با کاربردهای جدید قرار گرفت.

در این دوره صندلی‌های ساده را با استفاده از چرم، بسیار زیبا تزیین می‌کردند و طراحی هر صندلی، نماد موقعیت شخصی که روی آن می‌نشست بود. اصناف چرم محبوبیت بیشتری پیدا کردند و صنایع دباغی در نزدیکی توسکانی و فلورانس ایجاد گردید. برجسته‌کاری چرم، قالب‌گیری و شکل‌دهی در این دوره با اهداف کارآیی و هنری انجام می‌گرفت.

افزایش تجارت جهانی باعث شد تا تخصص‌ها به صورت منطقه‌ای متمرکز شوند و چرم‌سازی و صنایع چرمی هم ارتقا یابند. در این دوران از چرم برای ساخت انواع محصولات از جمله کفش، کمربند، لباس، کلاه، اورکت، کیف و صحافی کتاب استفاده می‌شد. همچنین برای ملزومات نظامی از جمله لباس‌های حفاظتی، زین، سپر، ترکش، قلاب و انواع تسمه و طناب‌ها نیز از چرم استفاده می‌کردند.

در دوره رنسانس استفاده از متریال‌های کمیاب‌تر و گران‌تر مثل ابریشم، ساتن و مخمل رواج یافت. در این دوره اکسسوری‌ها و کالاهای چرمی همچنان در طبقه اشراف و ثروتمندان رواج داشت و عمدتا توسط این گروه به مصرف می‌رسید.

تاریخچه چرم در عصر روشن‌گری (1650 تا 1760 پس از میلاد)

در عصر روشن‌گری جنبه‌های فنی و تکنیکی چرم و محصولات چرمی پیشرفت کمی داشت ولی در مقابل جنبه‌های اجتماعی-سیاسی این حرفه به طور چشمگیری رشد کرد. همزمان با گسترش صنعت چرم در سراسر جهان و همچنین شکل‌گیری قدرت‌های بزرگ جهانی، تمرکز بر کنترلِ تولید، توزیع و جنبه‌های تجاری چرم نیز افزایش پیدا کرد.

در حدود سال 1700 میلادی، انگلستان تلاش کرد مستعمرات آمریکا را مجبور کند تا از پوست‌های بریتانیا استفاده کرده و محصولات چرمی بریتانیایی خرید کنند و از طرفی هم منابع و کارخانه‌های آزاد را محدود می‌کرد. در این دوره توجه به استایل‌های منطقه‌ای چرم و طراحی محصولات در سراسر جهان به طور خاصی مورد توجه قرار گرفت. فرانسه در ساخت کفش‌های مُد روز پیشرو بود و اسپانیا زره‌های چرمی بسیار با کیفیتی را می‌ساخت. در این زمان قدرت‌های جهانی در حال تبدیل شدن به قدرت‌های تجاری بودند و قطعا چرم نیز بخشی از این جریان بود.

کالاهای چرمی در عصر روشن‌گری شامل کیف، خورجین، چکمه، کلاه، کفش، کمربند و انواع ملزومات نظامی بود. در این دوره از تزئینات چرمی بر روی تنه درختان، دسته اسلحه‌ها و چاقوها استفاده می‌کردند. همچنین از چرم برای زینت قاب عکس و به طور گسترده‌ای برای صحافی کتاب نیز به کار می‌رفت. تاریخچه چرم در قرن هفدهم جهشی رو به جلو داشته است. چرم از ابتدای ظهورش در زندگی بشر تا به امروز همواره از جایگاه خاصی برخوردار بوده است.

تاریخچه چرم در انقلاب صنعتی (1760 تا 1840 پس از میلاد)

تاریخچه چرم در قرن هیجدهم و انقلاب صنعتی تغییرات جهانی گسترده‌ای را به همراه داشت. پیشرفت ماشین‌آلات امکانی را فراهم کرد تا سرعت و حجم تولیدات صنایع افزایش یابد.

این امر نیاز به منابع و مواد خام (که برای تولید، راه‌اندازی و همچنین نگهداری از این ماشین‌ها نیاز بودند) را افزایش داد. در این دوره بواسطه توسعه و پیشرفت ماشین‌آلات، بسیاری از مراحل تولید محصولات چرمی آسان‌تر، سریع‌تر و دقیق‌تر انجام می‌شد.

اختراع دستگاه‌ها و ماشین‌ها به سریع‌تر شدن فرآیند دباغی چرم کمک کردند. ماشین‌آلات جدید لایه‌های پوست را به روشی که نتیجه نهایی بسیار تمیز، صاف، دقیق بود جداسازی می‌کردند. همه اینها منجر شد تا چرم‌های پرداخت شده سریع‌تر از همیشه تولید شوند.

در این دوره، محله‌هایی براساس نیاز به منابع مورد نیاز برای تولید چرم شکل گرفتند. اینها عمدتا شامل کارخانه‌های دباغی و تاسیسات تولیدی بودند که در نزدیکی منابع مورد نیاز برای تولید چرم (عمدتا پوست، منابع آب و ترکیبات دباغی) گردهم آمدند. این امر به وضوح در ایالت‌های مرکزی مستعمرات آمریکا دیده می‌شود. در این دوره در کشورهای در حال رشد، واحدهای صنعتی متمرکز به توسعه بیشتر کشورها کمک کرد.

چرم ورنی در سال 1818 کشف و ساخته شد. ورنی نوعی چرم دارای سطحی براق و زیباست که بسیار هم پرطرفدار می‌باشد. استفاده از چرم ورنی برای تولید کفش از این زمان آغاز شد.

در این دوره نیز برای ساخت وسایلی چون لباس، کیف، کلاه، کمربند، کفش و چکمه، ملزومات نظامی، صحافی کتاب، زین، کالسکه، صندلی و مبل و بسیاری از اقلام دیگر از چرم استفاده می‌کردند. کاربرد گسترده چرم در ساخت اقلام مختلف و همچنین افزایش روزافزون جمعیت منجر شد تا تقاضا برای چرم نیز روزبه‌روز بیشتر شود. در طول انقلاب صنعتی، تولید چرم در جهان به بالاترین مقدار خود رسید.

تاریخچه چرم در عصر ویکتوریا (1840 تا 1900 پس از میلاد)

هر چند که در دوران ویکتوریا میزان تولید محصولات چرمی نسبت به زمان اوج خود در دوران انقلاب صنعتی کاهش می‌یابد، لیکن همچنان چرم و صنایع چرمی سهم بسزایی در تاریخ این دوران دارند.

در سال 1858 دباغی با کروم اختراع شد. در این روش دباغی از مواد معدنی و روش‌های بسیار سریع‌تر از روش دباغی گیاهی استفاده می‌شد. این فرآیند که به آن “دباغی با کروم” می‌گویند، منجر شد تا روند تبدیل پوست به چرم سریع‌تر شده و همچنین چرم نازک‌تر و نرم‌تری تولید شود. تمام این ویژگی‌های روش جدید دباغی، برای صنعت چرم بسیار خوشایند بود.

این آغاز یک تغییر عمده در روش‌های دباغی چرم بود. با گذشت زمان روش دباغی با کروم بسیار محبوب شد و در نهایت بازار چرم تولید شده به روش دباغی با کروم از بازار چرم تولید شده به روش دباغی گیاهی پیشی گرفت. از اوایل دهه 2000 تنها حدود 10 درصد از مجموع چرم‌ها به روش دباغی گیاهی تولید شدند.

افزایش تولید چرم به روش دباغی با کروم منجر شد تا بازار عرضه جوابگوی تقاضای تمامی مصرف‌کننده‌ها باشد. این تغییر در تاریخچه چرم در قرن نوزدهم تحولی مثبت تلقی می‌شد.

همچنین در این دوران اولین چرم مصنوعی با عنوان “پرستاف” در آلمان ساخته شد. این نوع چرم از خمیر کاغذ (که به طور منحصربفردی فرآوری شده) تولید می‌شد. این چرم به طور کلی عملکرد خوبی داشت ولی اگر طولانی مدت در معرض رطوبت یا خمیدگی قرار می‌گرفت خراب می‌شد.

تاریخچه چرم در عصر پیشرفت (1900 تا 1950 پس از میلاد)

تا سال 1925 کارخانه‌های دباغی چرم به طور متوسط حدود 100 کارمند داشتند. در این زمان حدود 560 کارخانه چرم‌سازی بزرگ در ایالات متحده وجود داشت.

فرآیندهای مکانیزه در این دوران بسیار بهبود یافتند تا جایی که دوخت دستی در برخی از کالاهای چرمی مانند کتاب، کفش، دستکش و کیف توسط روش‌های جدید جایگزین شد. از آنجا که صنایع چرمی طی هزاران سال توسعه یافته و به دستگاه‌های پیشرفته تبدیل شدند، تعداد کارکنان مورد نیاز برای راه‌اندازی این دستگاه‌ها نیز افزایش یافت. در این دوره ماشین‌آلات جدید صنعت چرم‌سازی ظهور کردند، این دستگاه‌ها در طول زمان براساس مهارت‌های دستی تکامل یافته بودند و محصولات چرم را به طور خستگی ناپذیر و بی‌وقفه تولید می‌کردند.

گرچه کیفیت کار ماشینی ممکن است به برخی از کارهای دستی که ماهرانه انجام شده نرسند، ولی به اندازه کافی خوب هستند و نیاز اکثریت مشتریان را جواب می‌دهند. استفاده از ماشین‌آلات در ماهیت نیروهای کار برای تولید محصولات چرم، تغییرات عمده‌ای ایجاد کرد.

همچنین در این دوران، پیشرفت‌های تکنولوژی به دست آمده در جنگ جهانی دوم، حجم زیادی متریال جدید (مانند پلاستیک و لاستیک) را در خط لوله تجاری وارد کرد. این متریال‌ها به طور مستقیم تاثیر بسزایی در صنعت چرم داشتند.

تاریخچه چرم در دوران مدرن (1950 تا اکنون)

با پایان جنگ جهانی دوم و تمرکز جهانی بر ثبات و رفاه، بازار جهانی به سرعت گسترش یافت. صادرات و واردات رونق گرفت و مسلما این جریان شامل چرم و محصولات چرمی نیز می‌شد.

در حالیکه از اوایل قرن نوزدهم چرم مصنوعی وجود داشته ولی چرم مصنوعی که امروزه بیشترین کاربرد را دارد، در سال 1963 توسط شرکت دوپونت تولید شد. این چرم به طور معمول از پایه پلی‌استر (الیاف پلاستیکی) با روکش پلی‌اورتان (پلاستیک) ساخته می‌شد.

مدتی بعد نیز نوعی چرم مصنوعی تشکیل شده از الیاف PVC (پلاستیک) به بازار عرضه شد. امروزه حتی برای تولید محصولات چرمی، دیگر نیازی به چرم طبیعی نیست.

روزبه‌روز بر تعداد شرکت‌هایی که از چرم مصنوعی، لاستیک و پلاستیک برای تولید محصولات چرمی استفاده می‌کنند افزوده می‌شود. بدیهی است که در این حین تقاضا برای چرم طبیعی کاهش می‌یابد. همچنین در این دوره اقتصاد جهانی در حال تغییر به مدل برون‌سپاری بود. هدف از برون‌سپاری هم این بود که تولید محصولات در کشورهایی با دستمزد کمتر و مواد اولیه ارزان‌تر انجام شود؛ بدین ترتیب امکان تولید کالا با هزینه‌های بسیار کمتر فراهم گردید.

این موضوع یعنی برون‌سپاری تولید محصولات، باعث شد تا تولید چرم به کشورهای در حال توسعه انتقال یابد؛ کشورهای در حال توسعه همان کسانی بودند که محصولات چرمی را با هزینه‌های کمتری تولید می‌کردند.

در این میان با انتقال تولیدکنندگانِ مواد اولیه (لاستیک و پلاستیک) و تولیدکنندگان محصولات چرم به کشورهای در حال توسعه، صنعت چرم ایالات متحده که تا آن زمان رو به رشد بود به طرز چشمگیری کاهش یافت.

در ایالات متحده تا سال 1997 استخدام در صنایع مرتبط با چرم تا حدود 50 درصد کاهش یافت. واردات کفش‌های چرمی در ایالات متحده تا سال 1995 به میزان 82 درصد افزایش یافت و تنها 18 درصد از کفش‌های چرمی در داخل کشور ساخته می‌شد. این آمار با آمار دهه 1850 که تقریبا 16 درصد از کل افراد شاغل در آمریکا در صنعت چرم مشغول بودند تفاوت زیادی داشت.

به هرحال چرم به دلیل ویژگی‌های منحصربفرد و کالاهای با کیفیتی که می‌توان با استفاده از آن تولید کرد، هنوز که هنوز هم بسیار ارزشمند است و در اقلام مورد استفاده روزمره کاربرد فراوانی دارد.

چرم تاریخ طول و درازی دارد!

گویی که سیر در تاریخچه چرم، همچون سیر در تاریخ جهان است. با مطالعه تاریخچه چرم با فرهنگ‌های بسیاری در طول زمان و در سراسر جهان آشنا شدیم. تاریخچه چرم نیاز به بقا، سطح طبقات اجتماعی و تجمل‌گرایی را منعکس می‌کند.

تاریخچه چرم، جنگ‌ها، مبارزه برای پیروزی و آزادی و تغییرات تجاری جهانی را به خود دیده است. چرم در صحافی کتاب‌هایی که خوانده‌ایم به کار رفته و الهام‌بخش لباس‌هایی است که می‌پوشیم. چرم از دیرباز تاکنون به نوعی در زندگی بشر تاثیر داشته و همه اینها گواهی می‌دهند که همیشه بخشی از تاریخچه بشر بوده، هست و خواهد بود.